İran devlet televizyonu, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan’ın da içinde bulunduğu helikopterin enkaz noktasına ulaşıldığını, enkazda yaşam belirtisi olmadığını duyurdu. İran devlet televizyonu, daha sonra paylaştığı haberde, Cumhurbaşkanı Reisi ve Bakan Abdullahiyan'ın, düşen helikopterde yaşamını yitirdiğini doğruladı. İran devlet televizyonu, Reisi'yi taşıyan helikopterin dün geçirdiği kazada kurtulan olmadığını duyurdu.
Konuya ilişkin bu sabah İran devlet basınına yansıyan haberlerde, Reisi ve heyetini taşıyan helikopterin enkazında yaşam belirtisi olmadığı kaydedilmişti. Arama-kurtarma timlerinin olay yerine doğru hareket ettikleri belirtilmişti. İran'ın resmi haber ajansı IRNA'nın Arapça Twitter/X hesabından yapılan paylaşımda, 'Reisi, Abdullahiyan ve beraberlerindeki heyetin uçak kazasında şehit olduğu' ifade edildi.
IRNA: KABİNE, ACİL TOPLANDI
Reisi'nin ölümü, daha sonra Cumhurbaşkanı Mohsen Mansouri'nin sosyal medyada yaptığı açıklama ve devlet televizyonunda da doğrulandı. IRNA'nın aktardığına göre, Reisi ve Abdullahiyan'ın öldüğünün doğrulanması üzerine, hükümet kabinesi acil toplandı.
TEBRİZ VALİSİ VE HAMANEY'İN TEMSİLCİSİ DE YAŞAMINI YİTİRDİ
İran basınına yansıyan haberlerde Tebriz Valisi Malik Rahmeti ve İran lideri Hamaney'in Tebriz Temsilcisi Muhammed Ali Al-i Haşim'in de kazada hayatını kaybedenlerin arasında yer aldığı belirtildi. Reisi'nin helikopterinde bulunan Devrim Muhafızları Ordusu mensubu iki üst düzey askeri yetkili ile üç mürettebat da kazada hayatını kaybetti.
MEHR HABER AJANSI: REİSİ VE ABDULLAHİYAN HAYATINI KAYBETTİ
Ardından, İran'ın Mehr haber ajansı, Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve Dışişleri Bakanı Abdullahiyan'ın kazada hayatını kaybettiğini aktarmıştı.
Reuters'a konuşan, konunun hassasiyeti dolayısıyla ismini vermek istemeyen İranlı üst düzey bir yetkili de pazartesi sabahı yaptığı açıklamada, Cumhurbaşkanı Reisi ve Bakan Abdullahiyan'ın düşen helikopterde yaşamını yitirdiğini söylemişti. IRNA'ya göre, Reisi ve heyetini taşıyan helikopter, ABD yapımı 'Bell 212' tipi bir helikopterdi.
DÜNYADAN TAZİYE MESAJLARI: PAKİSTAN'DAN 1 GÜNLÜK YAS İLANI
İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin ölümünün doğrulanmasının ardından dünyadan da taziye mesajları gelmeye başladı. Hindistan Başbakanı Narendra Modi, Reisi'nin 'trajik vefatı karşısında üzüntü ve şok içinde olduğunu' söyledi. Modi, Reisi'nin iki ülke ilişkilerinin güçlendirilmesine katkısının hep hatırlanacağını ifade ederek, Hindistan'ın bu 'yas döneminde İran'ın yanında olduğunu' söyledi.
Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani'nin ofisinden yapılan açıklamada da bu 'trajik olay karşısında İran halkı ve liderlerine olan destek' dile getirildi.
Pakistan Başbakanı Şahbaz Şerif de sosyal medya platformu X (eski adıyla Twitter) üzerinden paylaştığı mesajında, "Pakistan, bir aydan kısa zaman önce, Cumhurbaşkanı Reisi ve Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan'a tarihi bir ziyarette ev sahipliği yapma zevkine nail oldu. Onlar, Pakistan'ın iyi dostlarıydı. Pakistan, Cumhurbaşkanı Reisi ve beraberindekilere saygının bir nişanesi olarak, kardeş İran ile dayanışma içinde, bir gün yas tutacak ve bayrakları yarıya indirecek" ifadelerini kullandı.
ŞİMDİ NE OLACAK?
İran Anayasası'nın 131'inci maddesi, cumhurbaşkanının ölümü halinde cumhurbaşkanının seçilememesi hallerinde, ülke liderinin (Ali Hamaney) atamasıyla, birinci cumhurbaşkanı yardımcısının cumhurbaşkanının yetki ve sorumluluklarını devralmasını öngörüyor. Meclis başkanı, yargı erki başkanı ve birinci cumhurbaşkanı yardımcısından oluşan kurul, yani yasama, yürütme ve yargı başkanları, yeni bir cumhurbaşkanının en fazla 50 gün içerisinde seçilmesi için süreci düzenlemekle yükümlü.
AKINCI İHA, TÜRKİYE'YE DÖNDÜ
Öte yandan, Türkiye'nin İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve bazı yetkililerin geçirdiği helikopter kazasına ilişkin arama faaliyetlerinde görevlendirdiği Akıncı İHA, enkaz bölgesinin tespit çalışmasını tamamlayarak Türkiye'deki görevine döndü. FlightRadar24 uygulamasına göre, Akıncı İHA, İran'daki görevinin ardından Türkiye hava sahasına girdi.
Türkiye'nin helikopter kazasına ilişkin arama faaliyetlerinde görevlendirdiği Akıncı İHA, helikopterin enkazı olabileceği düşünülen ısı kaynağını tespit ederek koordinatlarını İran makamlarıyla paylaşmıştı. İHA’nın tespitlerinin ardından, İran Kızılayı, Cumhurbaşkanı Reisi'ye ait helikopter enkazının yerini bulduklarını duyurmuştu.
Ne olmuştu?
İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, 19 Mayıs Pazar günü helikopterle, İran-Azerbaycan sınırında bir barajın açılış törenine katılmıştı.
İran devlet televizyonu, Cumhurbaşkanı Reisi’nin helikopterinin bölgeden dönerken sert iniş yapması suretiyle kaza meydana geldiğini, Dışişleri Bakanı Abdullahiyan, Doğu Azerbaycan Eyalet Valisi Malik Rahmeti ve Tebriz Cuma İmamı Ayetullah Ali Haşim'in de helikopterde bulunduğunu duyurmuştu. Arama kurtarma ekipleri olumsuz hava koşulları nedeniyle çalışmaların güçlükle sürdüğünü bildirmişti.
İbrahim Reisi kimdir?
Yaşamını yitirdiğinde 63 yaşında olan İbrahim Reisi, 2021'de göreve gelmişti. 2017'de cumhurbaşkanlığı seçimlerini rakibi Hasan Ruhani karşısında kaybeden Reisi, İran'ın dini lider Ali Hamaney'in halefi olarak görülüyordu.
İran'ın Meşhed kentinde büyüyen İbrahim Reisi, 'İslam Devrimi’nde aktif rol aldı. 1979'daki devrimin ardından farklı bölgelerde savcı olarak görev yaptıktan sonra 1985 yılında savcı yardımcısı olarak başkent Tahran'a gönderildi.
İran İslam Devrimi'nin lideri Ayetullah Humeyni'nin görüşleri çerçevesinde ülkenin yönetilebilmesi için rejime bağlı bir şekilde uzun yıllar boyunca mücadele ettiği ifade edilen İbrahim Reisi, hak örgütlerine göre, İran ve Irak arasında sekiz yıl süren savaş sona erdikten sonra 1988 yılında binlerce mahkumun idam edilmesinde de rol oynadı. Reisi, bu yöndeki iddialara kamuoyu önünde yanıt vermedi.
BBC Türkçe'nin aktardığına göre, İbrahim Reisi, sonraki yıllarda ise sürekli olarak nüfuzunu artırdı. Özellikle 1989 yılında Hamaney'in İran'ın dini lideri olmasının ardından Reisi'nin yargı kanadındaki yükselişi de hızlandı. Reisi, 1990-1995 yıllarında Tahran Cumhuriyet Başsavcılığı görevine atandı. 2016'da ise ülkenin en büyük hayır kurumunun başına getirilerek milyarlarca doların yönetiminden sorumlu oldu.
2019'da yargı erkinin başına getirilen İbrahim Reisi, 2021 seçiminde ilk turda Cumhurbaşkanlığı görevi için yeterli oyu alarak İran Cumhurbaşkanı oldu.
2022 yılında İran geneline yayılan hükümet karşıtı eylemler, Reisi'nin görev yaptığı döneme damga vurdu. Mahsa Jîna Emini, 'başörtüsü kurallarını ihlal ettiği' iddiasıyla başkentte 'ahlak polisi' tarafından gözaltına alındıktan üç gün sonra, 16 Eylül 2022'de Tahran'daki bir hastanede hayatını kaybetmişti. Görgü tanıkları 22 yaşındaki Kürt kadının gözaltındayken darp edildiğini söylemiş, ancak yetkililer kötü muamele gördüğü iddialarını reddetmişti ve ölümünü 'ani kalp yetmezliğine' bağlamıştı.
Cumhurbaşkanı Reisi, ülke geneline yayılan protestolarla ilgili sert bir tutum izledi, eylemlerin kolluk güçleri tarafından bastırılması yönünde talimat verdi. Birleşmiş Milletler (BM) bu eylemlerle bağlantılı olarak 551 eylemcinin güvenlik güçleri tarafından öldürüldüğünü kaydediyor. Bu kişilerin bir çoğu, ateşli silahlarla öldürüldü. Hükümet 75 güvenlik görevlisinin de öldürüldüğünü dile getiriyor.
Eylemlerle bağlantılı 20 binden fazla kişi gözaltına alındı, dokuz erkek eylemci idam edildi. Reisi'nin dönemine damga vuran bir diğer gündem ise bölgede çatışma potansiyelinin artması ve geniş bir coğrafyada İran'ın dahil olduğu gerginliklerin yükselmesi oldu.
2023 yılının mart ayında aslında İran, bölgedeki rakibi Suudi Arabistan'la buzları eritebilecek bir girişimde bulunmuştu. Ancak 7 Ekim 2023 tarihinde Hamas'ın silahlı kanadı İzzeddin El Kassam Tugayları'nın İsrail'e yönelik 'Aksa Tufanı' saldırısıyla başlayan ve Gazze'nin İsrail bombalarıyla yerle bir edilmesiyle devam eden çatışma durumu, İran'ı yeni bir 'denklemin' içine soktu. Lübnan'da Hizbullah, Yemen'de Husiler ve Irak ile Suriye'de çeşitli silahlı grupların da faaliyetiyle, İran'ın da dahil olduğu çatışma potansiyelinin geniş bir alana yayılmasını ihtimali beraberinde geldi.
Reisi, siyasi tutukluların idam edilmesinde ve 2009'daki eylemlerin bastırılmasında oynadığı iddia edilen rol nedeniyle Kasım 2019'da ABD tarafından yaptırım listesine alındı.
